ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็งในผู้ป่วยปลอกหุ้มประสาทส่วนกลางอักเสบ (Multiple Sclerosis) เป็นโรคที่จัดอยู่ในกลุ่มโรคหรือภาวะที่สารสกัดจากกัญชาได้ประโยชน์ ซึ่งเป็นไปตามข้อบ่งชี้ของกรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข อาจเกิดคำถามว่า สารสกัดกัญชาเมดิคัลเกรด จะนำมาใช้กับภาวะอาการดังกล่าวได้อย่างไร สถาบันประสาทวิทยา เป็นหน่วยงานรับผิดชอบหลักเกี่ยวกับเรื่องนี้

 พญ.ทัศนีย์ ตันติฤทธิศักดิ์ รองผู้อำนวยการด้านการแพทย์ สถาบันประสาทวิทยา กล่าวถึงความร่วมมือกับกรมการแพทย์ องค์การเภสัชกรรม (อภ.) ในการศึกษาการใช้น้ำมันกัญชาสำหรับรักษาโรคทางระบบประสาท กรณีภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็งในผู้ป่วยปลอกหุ้มประสาทส่วนกลางอักเสบ (Multiple Sclerosis) ว่าปลอกหุ้มประสาทเป็นอวัยวะที่ทำหน้าที่ให้การนำไฟฟ้าของเซลล์ประสาทจากตัวหนึ่งไปเชื่อมกับอีกตัวหนึ่งได้อย่างรวดเร็ว แต่หากปลอกหุ้มฯ มีปัญหาเกิดการอักเสบ จะทำให้กระบวนการนำไฟฟ้าก็จะมีปัญหา และกระทบกับการเชื่อมโยงระหว่างเส้นประสาทไปด้วย

 โรคปลอกหุ้มประสาทส่วนกลางอักเสบ สาเหตุเกิดจากภูมิคุ้มกันในร่างกายทำงานผิดปกติ ซึ่งโดยปกติภูมิคุ้มกันร่างกายของคนเราจะเปรียบเสมือนทหารที่คอยกำจัดสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย แต่พอทหารมีความผิดปกติไปมองว่าปลอกหุ้มประสาทเป็นสิ่งแปลกปลอม ทั้งๆ ที่เป็นอวัยวะส่วนหนึ่งของร่างกาย เลยต้องเข้าไปทำลายจนเกิดการอักเสบขึ้น สำหรับตัวกระตุ้นที่ทำให้ภูมิคุ้มกันคนเราทำงานผิดปกตินั้นยังไม่ทราบแน่ชัด

  พญ.ทัศนีย์ กล่าวต่อว่า โรคปลอกหุ้มประสาทส่วนกลางอักเสบ เป็นโรคที่พบได้ทั่วโลก แต่ในเอเชียพบไม่มาก เดิมคิดว่าคนไข้กลุ่มนี้มาก แต่ปรากฏว่ามีคนไข้อีกกลุ่มที่อาการใกล้เคียงกันเรียกว่า neuromyelitis optica หรือ NMO ซึ่งเป็นอาการคล้ายกัน แต่พยาธิสภาพและพยาธิกำเนิดต่างกัน

          ทั้งนี้ ผู้ป่วยจะมาด้วยอาการทางระบบประสาท อาจจะมีอาการเกร็ง กระตุก หรือมีอาการอ่อนแรง บางคนถ้ามีความเกี่ยวข้องกับเส้นประสาทตาก็จะทำให้ตามืดมัวลง เส้นประสาทตาอักเสบ หรือหากโดนไขสันหลังก็จะเกิดการอ่อนแรงของขาสองข้าง หรือแขนอ่อนแรงร่วมด้วย รวมถึงมีภาวะปัสสาวะไม่ออก แต่สิ่งที่เป็นปัญหาสำหรับผู้ป่วยกลุ่มนี้มากคืออาการปวด โดยจะมีอาการปวดเส้นประสาทที่รับความรู้สึกบริเวณไขสันหลัง ปวดเป็นระยะๆ และมีอาการหด รัดเกร็งของกล้ามเนื้อ สามารถเป็นได้ซ้ำๆ บ่อยๆ อีกทั้งคนที่เป็นอาจจะทำให้มีปัญหาซึมเศร้าได้ โดยอาจจะเป็นเพราะตัวโรคนำไปสู่การซึมเศร้า หรืออาจจะซึมเศร้า เพราะต้องทนกับความเจ็บป่วยก็ได้

พญ.ทัศนีย์ กล่าวย้ำว่า ขณะนี้ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็งในผู้ป่วยปลอกหุ้มประสาทส่วนกลางอักเสบ จัดอยู่ในกลุ่มโรคที่มีการวิจัยรองรับว่ายากัญชามีประโยชน์ในการรักษา ซึ่งทางสถาบันประสาทก็เตรียมพิจารณาให้ยากัญชาในผู้ป่วยกลุ่มนี้ เพื่อบรรเทาอาการ ซึ่งจะมีการเก็บข้อมูลว่าหลังมีการใช้ยากัญชาไปแล้วมีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการอย่างไร มีผลข้างเคียงหรือไม่ อย่างไร โดยอาจจะมีการนัดหมายมาที่คลินิกเฉพาะที่ใช้กัญชาในการรักษาโรค อาจจะเป็นเดือนละ 2-4 ครั้ง เพื่อติดตามผลหลังการให้ยาไปแล้ว ซึ่งตัวนี้ไม่ใช่การศึกษาวิจัยที่ต้องเอาไปเปรียบเทียบระหว่างเคสแต่อย่างใด

  สำหรับการใช้ยากัญชาในผู้ป่วยกลุ่มนี้ จะเน้นไปที่สูตรที่มีสารซีบีดีสูงกว่าสารทีเอชซีที่ได้มาจากองค์การเภสัชกรรมผลิตและส่งให้ เบื้องต้นตอนนี้เฉพาะผู้ป่วยโรคดังกล่าวของสถาบันประสาทมีประมาณ 20-30 ราย แต่ไม่ใช่ว่าทุกคนจะได้รับการรักษาด้วยยากัญชา ซึ่งในการรับผู้ป่วยก็จะมีจากสถานพยาบาลอื่นๆ ที่สนใจยื่นความจำนงเข้ามาก็จะมีระบบคัดกรองอีกครั้ง ดังนั้นรวมๆ ตัวเลขอาจจะถึง 50 ราย ดังนั้น อาจจะมีความต้องการยากัญชาค่อนข้างมาก เบื้องต้นผู้ป่วยอาจจะต้องใช้สัปดาห์ละขวด

        “ที่ผ่านมามีข้อมูลเรื่องการใช้น้ำมันกัญชาในผู้ป่วยกลุ่มนี้ พบว่าภาวะหดรัดเกร็งของกล้ามเนื้อดีขึ้น กับเรื่องภาวะซึมเศร้าอาจจะลดลงในคนไข้บางคน เราจึงได้นำเอามาใช้ในคนไข้เหล่านี้ แต่ไม่ได้หมายความว่าคนไข้กลุ่มนี้ใช้แล้วจะรักษาหาย  ขอเรียนว่าน้ำมันกัญชานำมาใช้เพื่อการบรรเทาอาการเท่านั้น ยังไม่สามารถรักษาโรคให้หายได้ การรักษาให้หายยังจำเป็นต้องใช้ยากดภูมิคุ้มกันในการไม่ให้ภูมิคุ้มกันไปทำลายปลอกหุ้มประสาทตัวเราเอง เหมือนเป็นการรักษาอาการเสริม คล้ายกับการป่วยเป็นเนื้องอกในสมอง จะมีอาการปวดหัว เราใช้ยาพาราเซตามอลลดการปวด แต่ไม่ได้ใช้เพื่อการรักษาเนื้องอก ซึ่งเป็นตัวต้นเหตุ การรักษาต้นเหตุ คือ ต้องตัดเนื้องอกออก” พญ.ทัศนีย์ กล่าวทิ้งท้าย