ประเด็นเกี่ยวกับการอนุญาตปลูก ผลิตสารสกัดกัญชาทางการแพทย์ตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ยาเสพติดให้โทษ  (ฉบับที่ 7)  พ.ศ. 2562 เกิดคำถามว่า มีหน่วยงานใดบ้างที่มีคุณสมบัติตามกฎหมายสามารถปลูก ผลิตสารสกัดกัญชาทางการแพทย์ รวมทั้งการวิจัยพัฒนาได้    

  อย่างไรก็ตาม สำหรับกรณีการอนุญาตผลิต นำเข้า ส่งออก จำหน่าย หรือมีไว้ในครอบครองนั้น ได้มีความชัดเจนจากการประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2562 ที่ผ่านมา มีมติอนุมัติหลักการร่างกฎกระทรวงการขออนุญาตและการอนุญาตผลิต นำเข้า ส่งออก จำหน่าย หรือมีไว้ในครอบครองซึ่งยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชา พ.ศ. …. ตามที่กระทรวงสาธารณสุข เสนอ โดยสาระสำคัญของร่างกฎกระทรวงกำหนดให้การขออนุญาตผลิต นำเข้า หรือส่งออกกัญชา มี 7 ประเภท  ประกอบด้วย

            1. เพื่อการบริหารยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชาที่ใช้ในทางการแพทย์ในประเทศ

            2. เพื่อการศึกษา วิเคราะห์ วิจัย ทางด้านการแพทย์ หรือวิทยาศาสตร์หรือเภสัชกรรม

            3. เพื่อประโยชน์ของทางราชการ ในการป้องกันและปราบปรามการกระทำความผิด และความร่วมมือระหว่างประเทศ

            4. เพื่อการผลิตเพื่อส่งออก และส่งออกซึ่งยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชา  

            5. เพื่อการผลิตซึ่งกระทำโดยการปรุงยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชาสำหรับคนไข้เฉพาะราย ของผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทย ผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทยประยุกต์ หรือหมอพื้นบ้านตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพการแพทย์แผนไทย

            6. เพื่อรักษาโรคกรณีจำเป็นสำหรับผู้ป่วยเฉพาะราย

            7. กรณีผู้ป่วยเดินทางระหว่างประเทศนำยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชาติดตัวเข้ามาในหรือออกไปนอกราชอาณาจักรสำหรับใช้รักษาเฉพาะตัวภายในเก้าสิบวัน

          นอกจากนี้ ยังกำหนดคุณสมบัติของผู้ขออนุญาตผลิต นำเข้า หรือส่งออก ให้จำหน่าย หรือมีไว้ในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เฉพาะกัญชา โดยการปลูกกัญชาต้องดำเนินการในสถานที่ที่ระบุไว้ในใบอนุญาตเท่านั้นในการปลูกทุกครั้งต้องใช้เมล็ดพันธุ์ เนื้อเยื่อ หรือวิธีการอื่นตามที่ได้รับอนุญาตแล้ว และจัดทำแนวเขตพื้นที่การเพาะปลูกที่เห็นได้ชัด ซึ่งต้องจัดให้มีการสุ่มวิเคราะห์เพื่อตรวจสอบหาปริมาณสารสำคัญในกัญชา เช่น Cannabidiol (CBD) หรือ Tetrahydrocannabinol (THC) สารปนเปื้อน โลหะหนัก หรือสารอื่นๆ ในการปลูกทุกครั้ง ตามมาตรฐานที่กำหนด และเก็บหลักฐานการตรวจวิเคราะห์ดังกล่าว ณ สถานที่ที่ได้รับอนุญาตเป็นเวลาอย่างน้อย 3 ปี ในกรณีที่ผู้รับอนุญาต ไม่สามารถดำเนินการด้วยตนเองได้ ต้องจัดให้มีการสุ่มวิเคราะห์ดังกล่าวโดยผู้รับอนุญาตอื่นที่รับผลผลิตจากผู้รับอนุญาตปลูกไปดำเนินการแปรรูปหรือผลิตต่อไป

รวมทั้งกำหนดให้ผู้รับอนุญาตผลิต หรือนำเข้าผลิตภัณฑ์ยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 จะผลิตหรือนำเข้า ซึ่งตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ ต้องขอการรับรองตำรับต่อผู้อนุญาตก่อน และเมื่อได้รับหนังสือรับรองผลิตภัณฑ์แล้ว จึงจะผลิตหรือนำเข้า ซึ่งตำรับยาเสพติดให้โทษนั้นได้ ส่วนการศึกษาวิจัย ให้ยื่นคำขอต่อผู้อนุญาตตามแบบที่เลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยากำหนด โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา พร้อมด้วยเอกสารหรือหลักฐาน เป็นต้น

ทั้งนี้ นพ. สุรโชค​ ต่างวิวัฒน์ รองเลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ตาม พ.ร.บ. ยาเสพติดให้โทษฉบับที่ 7 พ.ศ. 2562 มีอีกหลายหน่วยงานที่สามารถทำการวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์​ได้ ไม่ว่าจะเป็นใครก็ได้ที่เป็นหน่วยงานของรัฐหรือร่วมกับหน่วยงานของรัฐสามารถทำได้หมด ในส่วนของการแจ้ง เพื่อขอทำการวิจัยพัฒนาผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์นั้น ก็ยังสามารถทำได้ตลอด​ เนื่องจากกฎหมายมีการอนุญาตให้ขออนุญาตได้ แต่ต้องเป็นหน่วยงานรัฐ จะเป็นหน่วยงานรัฐใดก็ได้

ยกตัวอย่าง มหาวิทยาลัยต่างๆ ก็สามารถดำเนินการ ซึ่งขณะนี้มีหลายมหาวิทยาลัยที่เตรียมยื่นขออนุญาต​ นอกจากนี้ หากต้องการทำวิจัยก็สามารถทำได้ เช่น โรงพยาบาล หรือมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ยื่นเรื่องขอทำการวิจัยเช่นกัน แต่หากจะนำมาใช้ทางการแพทย์ก็ต้องมีลักษณะโครงการที่จะนำไปใช้ทางการแพทย์​ที่ชัดเจน เช่น​ ในส่วนของมหาวิทยาลัย ต้องมีความสัมพันธ์กับ​ คณะแพทยศาสตร์​ คณะเภสัชศาสตร์​ หรือโรงพยาบาล​ หรือใครก็ตามที่ต้องมีวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน​ เนื่องจากกฎหมายระบุชัดว่าต้องใช้ในการวิจัยทางการแพทย์

ทั้งนี้ หากสรุปโดยสังเขป ผู้ที่จะปลูกได้ ประกอบไปด้วย 1. หน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวกับทางการแพทย์ 2. หน่วยงานที่เกี่ยวกับทางการเกษตร​ เช่น​ วิสาหกิจชุมชนไปร่วมกับมหาวิทยาลัยเพื่อศึกษาสายพันธุ์ว่าสายพันธุ์ไหนดีหรือไม่ดีก็สามารถมาขออนุญาตได้​ แต่ต้องมีหน่วยงานของรัฐเป็นผู้ขออนุญาต​ และ 3.หน่วยงานของรัฐร่วมกับเอกชน​ เป็นต้น

ส่วนการขออนุญาตปลูกนั้น ประกอบด้วย 

          1. สถานที่เพาะปลูก ต้องได้รับการตรวจสอบจากพนักงานเจ้าหน้าที่ตาม พ.ร.บ. ยาเสพติดให้โทษฉบับที่ 7 พ.ศ. 2562 

          2. ต้องระบุปริมาณการปลูก  

          3. ต้องผ่านการตรวจสอบประวัติการถูกดำเนินคดีเกี่ยวกับยาเสพติดให้โทษของผู้ขอรับอนุญาต 

          4. มาตรการรักษาความปลอดภัยต้องมีรั้วรอบขอบชิด เพื่อป้องกันการรั่วไหลของกัญชา

          5. รายละเอียดการดำเนินการ แบ่งเป็น กรณีปลูกเพื่อประโยชน์ของทางราชการการแพทย์และกรณีปลูกเพื่อศึกษาวิจัย

          6. ข้อมูลทั่วไปของผู้ขอรับอนุญาต หากปลูกต้องมีการระบุว่าจะนำสายพันธุ์กัญชามาจากที่ใด เช่น​ ขอมาจากของกลางจากทางเจ้าหน้าที่ตำรวจก็ต้องมีการทำเรื่องขอของกลางจากทางเจ้าหน้าที่ตำรวจ​ หรือหากจะมีการนำเข้าสายพันธุ์ก็ต้องมีการอนุญาตการนำเข้า ดังนั้น ขอย้ำว่าในการที่จะทำอะไรต้องขออนุญาตทุกขั้นตอน

“ เมื่อได้เอกสารครบถ้วนแล้วหน่วยงานของรัฐก็ต้องเป็นผู้ลงนาม หลังจากนั้นจึงมายื่นขออนุญาตที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่ง อย. จะนำเรื่องเข้าคณะกรรมการยาเสพติดเพื่อให้คณะกรรมการเป็นผู้พิจารณา ว่ามีความเหมาะสมหรือไม่ โดยคณะกรรมการชุดนี้จะมีการประชุมกันทุกเดือนอยู่แล้ว อย่างไรก็ตามในกรณีครบ 5 ปี หากเอกชนยังมีความประสงค์ที่จะดำเนินการต่อนั้น จะต้องมีการมาขออนุญาตจากทางคณะกรรมการยาเสพติด เพื่อพิจารณาอีกครั้ง เพราะกัญชายังเป็นยาเสพติด ดังนั้น จึงต้องมีการควบคุม และขอย้ำว่า ไม่ว่าจะทำอะไรก็ตามเกี่ยวกับกัญชาทุกขั้นตอนจะต้องมีการขออนุญาตทุกครั้ง เพราะพ.ร.บ.ยาเสพติดให้โทษฉบับที่ 7 พ.ศ. 2562 ระบุชัดว่า คลายล็อกกัญชาเพื่อประโยชน์ทางการแพทย์และการวิจัย” นพ.สุรโชค กล่าวทิ้งท้าย

  อนึ่ง ข้อมูลล่าสุดที่มีการประสานเพื่อขออนุญาตปลูก ผลิต รวมทั้งวิจัยกัญชาทางการแพทย์ มีประมาณ 6-7 หน่วยงานที่มาขออนุญาต เช่น โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ร่วมกับวิสาหกิจชุมชน และโรงพยาบาลพระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ร่วมกับมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน  (มทร.อีสาน) เป็นต้น ซึ่งได้ผ่านการพิจารณาเบื้องต้นแล้ว